Ποιος κέρδισε το Β΄Παγκόσμιο; Οι ΗΠΑ ή η Σοβιετική Ένωση;

Μύθος είναι ότι οι ΗΠΑ κέρδισαν μόνες τους τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, που πραγματικό στόχο έχει να υποβαθμίσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο της ΕΣΣΔ, αλλά και των υπολοίπων συμμάχων, στη νίκη. Που τελειώνει, λοιπόν, ο μύθος, και που αρχίζει η πραγματικότητα;

Πριν από 72 περίπου χρόνια, μετά την ιαπωνική επίθεση στην αμερικανική ναυτική βάση στο Περλ-Χάρμπορ τα ξημερώματα της 7ης Δεκεμβρίου 1941, οι ΗΠΑ εισήλθαν στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σύμφωνα με την πλειοψηφία των αμερικανών πολιτών, το γεγονός αυτό προκαθόρισε το τελικό αποτέλεσμα του δεύτερου Μεγάλου πολέμου του 20ου αιώνα.

Πολλοί Αμερικανοί είναι απόλυτα πεπεισμένοι, ότι η χώρα τους είχε την αποφασιστικότερη συμβολή στην Νίκη των Συμμάχων επί του γερμανικού Ράϊχ και της Αυτοκρατορικής Ιαπωνίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Β’ ΠΠ), και ότι η Σοβιετική Ένωση θα συνθλιβόταν από το Χίτλερ χωρίς την αμερικανική εξοπλιστική βοήθεια. Στο διαδίκτυο είναι πολύ συχνές οι αναφορές και οι δηλώσεις Αμερικανών που ειλικρινά πιστεύουν ότι «εμείς σώσαμε όλο τον κόσμο και τους Ρώσους από το Χίτλερ».

Έκφραση, που με διάφορες παρεμφερείς παραλλαγές εμφανίζεται στον παγκόσμιο ιστό σαν μια βασική άποψη για την ιστορία του πολέμου. Σήμερα, τη θέση «Χωρίς τους Αμερικανούς, εσείς οι Ρώσοι δεν θα κερδίζατε ποτέ τον πόλεμο», την ενστερνίζονται και πολλοί Ευρωπαίοι.

Χωρίς αμφιβολία, οι Αμερικανοί μπορούν να είναι υπερήφανοι για ό,τι κατάφερε να κάνει η χώρα τους κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Πολέμου. Οι ΗΠΑ, σε συμμαχία με τις χώρες της Βρετανικής Κοινοπολιτεία, εξολόθρευσαν τις ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις της Ιαπωνίας και προκάλεσαν τεράστιες ζημιές στη βιομηχανική και πολεμική μηχανή της ναζιστικής Γερμανίας.

Ο ρόλος των ΗΠΑ στον εφοδιασμό της ΕΣΣΔ με όπλα και αμυντικά συστήματα, μεταφορικά μέσα, πολύτιμες βιομηχανικές πρώτες ύλες, φάρμακα και τρόφιμα στη διάρκεια του πολέμου είναι επίσης σημαντικός.

Το αποτέλεσμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν να γίνουν οι ΗΠΑ μια υπερδύναμη που κυριάρχησε στα περισσότερα μέρη του πλανήτη. Τα αποτελέσματα αυτά, τα πέτυχαν οι ΗΠΑ με σχετικά μικρές απώλειες, σε σύγκριση με την ΕΣΣΔ. Οι ανθρώπινες απώλειες των Αμερικανών ήταν 322.200 άτομα, σχεδόν αποκλειστικά στρατιωτικοί, δεδομένου ότι ο πόλεμος σχεδόν δεν άγγιξε το έδαφος των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, απέφυγαν την πτώση του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού της χώρας.

Το αντίθετο μάλιστα. Η αμερικανική οικονομία στη διάρκεια του πολέμου βίωσε μια περίοδο έντονης ανάπτυξης. Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει βάση για να αποδοθούν αποκλειστικά στις ΗΠΑ τα όλα τα παραπάνω κατορθώματα στο Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αμερικανική βοήθεια στην ΕΣΣΔ

Τον Μάρτιο του 1941, το αμερικανικό Κογκρέσο ενέκρινε το νομοσχέδιο που υπέβαλλε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, το οποίο επέτρεπε τη χορήγηση σε χώρες «η άμυνα των οποίων είναι σημαντική για τα συμφέροντα των ΗΠΑ», προνομιακών στοχευμένων πιστώσεων για την αγορά όπλων και κάθε είδους πολεμικού υλικού από τις ΗΠΑ. Το χρέος για τα όπλα και τα υλικά που θα είχαν χρησιμοποιηθεί στον πόλεμο, θεωρήθηκε διαγραμμένο. Το σύστημα αυτό έγινε γνωστό ως «νόμος εκμισθώσεως και δανεισμού (Lend - Lease Act)».

Πρώτος παραλήπτης της αμερικανικής βοήθειας, έγινε η Μεγάλη Βρετανία. Η χώρα αυτή, παρέμεινε ο κύριος αποδέκτης των παραχώρησης υλικού βάσει του νόμου «Lend – Lease» σε όλα τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με 31,4 δισεκατομμύρια δολάρια (η αντίστοιχη βοήθεια στην ΕΣΣΔ, ανήρθε σε 11,3 δισ. δολάρια). Ο νόμος «Lend – Lease», επεκτάθηκε προς τη Σοβιετική Ένωση μόνο την 7η Νοεμβρίου 1941. Στην πραγματικότητα, οι παραδόσεις υλικού είχαν αρχίσει νωρίτερα.

Αμέσως μετά την 30η Σεπτεμβρίου του 1941, όταν κατά τη διάρκεια της επίσκεψης στη Μόσχα του απεσταλμένου του αμερικανού προέδρου William Averell Harriman και του υπουργού Αμυντικής Βιομηχανίας της Αγγλίας Lord Beaverbrook, υπεγράφη το πρώτο πρωτόκολλο για την προμήθεια αμυντικού υλικού.

Ο συνολικός όγκος του υλικού που παραχωρήθηκε στην ΕΣΣΔ στη βάση του νόμου «Lend – Lease», συνήθως εκτιμάται στο 4% του συνολικού ΑΕΠ της ΕΣΣΔ στη διάρκεια της αντίστοιχης περιόδου. Ωστόσο, ο δείκτης αυτός δεν αντανακλά την πραγματική κατάσταση των πραγμάτων.

Η βοήθεια στο πλαίσιο του «Lend - Lease Act», δεν είχε σκοπό να αντικαταστήσει την σοβιετική αμυντική παραγωγή. Πιο αντικειμενικός δείκτης για το θέμα αυτό, είναι το ποσοστό των αμερικανικών προμηθειών σε ορισμένους τύπους παραγωγής πολεμικού υλικού, με έμφαση στα σπάνια στην ΕΣΣΔ στρατιωτικά υλικά και στα τρόφιμα.

Πολύ σημαντική ήταν η αμερικανική βοήθεια στην αποστολή συγκεκριμένων προϊόντων, όπως τρόφιμα, και πρώτες ύλες. Για παράδειγμα, οι αποστολές κονσέρβες κρέατος (το 480% της συνολικής ποσότητας που παράχθηκε την περίοδο εκείνη στην ΕΣΣΔ), μη σιδηρούχων μετάλλων (από 76% έως 223% για διάφορα μέταλλα), ζωϊκών λιπών (107%), μαλλιού (102%), ελαστικών αυτοκινήτων (92%) και εκρηκτικών (53%).

Σε μεγάλες ποσότητες έγιναν επίσης παραδόσεις φορτηγών αυτοκινήτων (375 χιλ. οχήματα), τζιπ (51,5 χιλ. οχήματα) και άλλου υλικού πολέμου, όπως συρματοπλέγματα (45 χιλιάδες τόνοι), τηλεφωνικά καλώδια (670 χιλιάδες μίλια), τηλεφωνικές συσκευές (189 χιλ. μονάδες).

Οι προμήθειες των κυριότερων ειδών όπλων κατά τη διάρκεια του πολέμου ανήλθαν στο 12% της συνολικής παραγωγής των σοβιετικών εργοστασίων σε τεθωρακισμένα, στο 20% σε βομβαρδιστικά αεροσκάφη, στο 16% σε καταδιωκτικά αεροπλάνα και στο 22% των πολεμικών πλοίων που ναυπηγήθηκαν. Θα πρέπει να σημειωθεί ιδιαίτερα, η υπερατλαντική αποστολή συστημάτων ραντάρ (445 τεμάχια).

Ωστόσο, γεγονός είναι ότι την πιο δύσκολη περίοδο του πολέμου για τη χώρα, το καλοκαίρι και τον Σεπτέμβριο 1941, δεν έγινε καμία μεταφορά υλικού «Lend – Lease» στη Σοβιετική Ένωση. Τα γερμανικά στρατεύματα σταμάτησαν στα προάστια του Λένινγκραντ και της Μόσχας μόνο από την ισχύ των σοβιετικών όπλων.

Θα ήταν σωστό να υποθέσουμε, ότι η οικονομική βοήθεια των ΗΠΑ προς τις σοβιετικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΔ) που εκτυλίχθηκε σε μεγάλη κλίμακα μόνο κατά το δεύτερο εξάμηνο του 1943, επιτάχυνε την τελική ήττα των γερμανο-φασιστικών στρατευμάτων στο Ανατολικό Μέτωπο, αλλά θα ήταν λάθος να συμπεράνουμε, ότι χωρίς τη συνδρομή των αμερικανών δεν θα έρχονταν ποτέ αυτή η Νίκη.

Γιατί έγινε η απόβαση στη Νορμανδία;
Η εισβολή των αμερικανικών και βρετανικών στρατευμάτων στη βόρεια Γαλλία, που ξεκίνησε τα χαράματα της 6ης Ιουνίου 1944, στην Δύση χαρακτηρίζεται σαν το κρίσιμο σημείο καμπής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, η εκτίμηση αυτή δεν λαμβάνει υπόψη τις πολλαπλές σοβαρές ήττες που είχε ήδη υποστεί η Βέρμαχτ στο Ανατολικό Μέτωπο, ξεκινώντας από το Δεκέμβριο του 1941.

Από το Νοέμβριο του 1942, τα γερμανικά στρατεύματα στην Ανατολή πέρασαν ως επί το πλείστον, σε αμυντική στρατηγική. Μέχρι το καλοκαίρι του 1944, ο σοβιετικός στρατός απελευθέρωσε το μεγαλύτερο μέρος των περιοχών της ΕΣΣΔ που είχαν κατακτηθεί από τους ναζί και σε ορισμένες θέσεις, ο Κόκκινος Στρατός είχε περάσει τα σύνορα της προπολεμικής ΕΣΣΔ. Δεν υπήρχε πλέον καμιά αμφιβολία για την τελική έκβαση του πολέμου και το αποτέλεσμα αυτό, καθορίστηκε αποφασιστικά στο Ανατολικό Μέτωπο.

Λαμβάνοντας υπόψη τη συνολική στρατηγική εικόνα του Β’ΠΠ, η άποψη της ρωσικής ιστοριογραφίας για τη σημασία της «απόβασης στη Νορμανδία» φαίνεται ως η πιο λογική. Σύμφωνα με αυτήν, η αγγλο-αμερικανική εκστρατεία στη βόρειο Γαλλία πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 1944 με στόχο να αποτρέψει την τελική ήττα της Βέρμαχτ αποκλειστικά από τα σοβιετικά στρατεύματα.

Η έκταση και η ένταση των μαχών στο δυτικοευρωπαϊκό θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων (ΔΘΠ) στο διάστημα 1944 – 1945, ποτέ δεν έφτασε στο επίπεδο όλων αυτών που συνέβαιναν στο ανατολικό θέατρο πολέμου (ΑΘΠ), όχι μόνο στο διάστημα 1941 - 1943, αλλά και κατά τα δύο τελευταία χρόνια του πολέμου. Το σοβιετικο - γερμανικό μέτωπο (Ανατολικό Μέτωπο) παρέμεινε μέχρι και την 9η Μαΐου 1945 το κύριο πολεμικό μέτωπο στην Ευρώπη.

Τον Ιανουάριο του 1945, τη στιγμή τη μέγιστης έντασης των γερμανικών δυνάμεων στο Δυτικό Μέτωπο που προκλήθηκε από την προσπάθεια της γερμανικής αντεπίθεσης μέσω των Αρδεννών, τα τμήματα της Βέρμαχτ στη Δύση αριθμούσαν μόλις 73 μεραρχίες. Στην Ανατολή, την ίδια στιγμή, μάχονταν 179 γερμανικές μεραρχίες.

Γενικότερα, το 80% του προσωπικού του γερμανικού στρατού, το 68% του πυροβολικού του, το 64% των τεθωρακισμένων και το 48% των αεροσκαφών της Luftwaffe κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, χρησιμοποιήθηκαν εναντίον των σοβιετικών στρατευμάτων. Έτσι, ακόμη και κατά το τελευταίο έτος του πολέμου, το ισχυρότερο τμήμα των γερμανικών δυνάμεων του στρατού ξηράς δεν πολέμησε στη Δύση, αλλά στην Ανατολή.

Στο Ανατολικό Μέτωπο, η Βέρμαχτ υπέστη στο Β’ ΠΠ τεράστιες ανθρώπινες απώλειες. Η ακριβής εκτίμηση του αριθμού των θυμάτων των γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων στην Ανατολική Ευρώπη είναι δύσκολο να γίνει, αλλά ο κατάλογος των μονάδων της Βέρμαχτ δείχνει ότι στη διάρκεια του Β’ ΠΠ καταστράφηκαν ολοσχερώς στο πεδίο της μάχης και διαγράφηκαν από τον κατάλογο 130 γερμανικές μεραρχίες. Από αυτές, οι 104, δηλαδή το 80%, διαλύθηκαν από τα σοβιετικά στρατεύματα.

Μύθος: «Οι ΗΠΑ νίκησαν μόνες τους»

Ο μύθος για τον καθοριστικό ρόλο των ΗΠΑ στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχει σαν στόχο να υποβαθμίζει το ρόλο στην τελική νίκη, όχι μόνο της ΕΣΣΔ, αλλά και των άλλων μελών του αντιφασιστικού συνασπισμού: Των χωρών της Βρετανικής Κοινοπολιτείας και της Κίνας.

Την ίδια στιγμή, όταν μιλάμε για τα θέατρα πολεμικών επιχειρήσεων (ΘΠ) στα οποία ενήργησαν τα αμερικανικά στρατεύματα, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός, ότι κάθε φορά οι αμερικανικές ΕΔ πολέμησαν στο πλαίσιο των Συμμαχικών Δυνάμεων και ότι οι αμερικανοί στρατιώτες δεν ήταν πάντα η πλειοψηφία στο συνολικό στράτευμα.

Στον πόλεμο, ανατολικά του Ατλαντικού, οι ΗΠΑ συμμετείχαν σε πραγματικές πολεμικές ενέργειες μόνο μετά την αποβατική εκστρατεία στη Βόρεια Αφρική, στις 8 Νοεμβρίου 1942. Για την ακρίβεια, το επιθετικό χτύπημα στις βορειοδυτικές αφρικανικές ακτές στη Μεσόγειο δεν ήταν καν ενάντια στη Γερμανία, αλλά ενάντια στην Ιταλία και την Γαλλία του Βισύ. Κατά τη διάρκεια του 1940 -1942, οι δυνάμεις της Βρετανικής Κοινοπολιτείας αντιμετώπισαν μόνες τους σειρά επιθετικών ενεργειών του «Άξονα» στη Βόρεια Αφρική.

Η βρετανική νίκη στο Ελ Αλαμέιν, τον Οκτώβριο - Νοέμβριο του 1942, που είχε σαν αποτέλεσμα την κρίσιμη καμπή στην πορεία των επιχειρήσεων στο θέατρο πολέμου της Μεσογείου, επιτεύχθηκε πριν από την άφιξη των αμερικανικών στρατευμάτων στην περιοχή.

Μέχρι το καλοκαίρι του 1944, ο αριθμός των χερσαίων δυνάμεων της Βρετανικής Αυτοκρατορίας που πολέμησε με τον εχθρό στο Δυτικό ΘΠ και στο θέατρο πολέμου της Ασίας - Ειρηνικού (και μαζί και στο καθένα θέατρο πολέμου ξεχωριστά), υπερέβαινε σταθερά τον αριθμό των αμερικανικών στρατευμάτων που βρίσκονταν εκεί.

Μόνο μετά την απόβαση στη Νορμανδία, η αναλογία άρχιζε σιγά-σιγά να αλλάζει. Στη «Μάχη του Ατλαντικού», καθοριστικός ήταν επίσης ο ρόλος του βρετανικού Πολεμικού Ναυτικού, που βύθισε 525 γερμανικά υποβρύχια, ενώ το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ, 174.

Στο ΘΠ Ασίας - Ειρηνικού , οι Αμερικανοί πολέμησαν μαζί με τους Αυστραλούς και τα βρετανικά αποικιακά στρατεύματα που στάθμευαν στην Ινδία. Επιπλέον, δεν μπορεί να αποκλειστεί ο μόνιμος -αν και από μόνος του παθητικός- παράγοντας της Κίνας. Στα κινεζικά εδάφη απασχολούνταν σε σταθερή βάση περισσότερο από το μισό των ιαπωνικών χερσαίων δυνάμεων και μια σημαντική δύναμη της ιαπωνικής αεροπορίας.

Οι δυνάμεις αυτές, ενεργώντας συνδυαστικά και όχι οι Αμερικανοί από μόνοι τους, εξασφάλισαν τη νίκη των Συμμάχων πάνω στη ναυτική και αεροπορική ισχύ της Αυτοκρατορικής Ιαπωνίας. Και όπως έχει γραφτεί πολλές φορές, η είσοδος της ΕΣΣΔ στον πόλεμο εναντίον της Ιαπωνίας και όχι οι βομβαρδισμοί με ατομικές βόμβες, ήταν «το τελειωτικό χτύπημα του σπαθιού» που ανάγκασε την Ιαπωνία να παραδοθεί.

Έτσι, ακόμη και για στα θέατρα πολέμου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στα οποία τον καθοριστικό ρόλο είχαν οι Δυτικοί σύμμαχοι, ο ρόλος των ΗΠΑ στις συμμαχικές ένοπλες δυνάμεις δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ο απόλυτα κυρίαρχος.

onalert.gr