Αριστοτέλους «Περί Ψυχής»

Ο τρόπος με τον οποίο επιχειρείται η πρώτη προσέγγιση στην ανάλυση του θέματος της ψυχής


Ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του Αριστοτέλη, το οποίο εξακολουθεί να συγκεντρώνει στις σελίδες του το παγκόσμιο ενδιαφέρον είναι το «ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ».

Ο Αριστοτέλης αναγνωρίζοντας τα τεράστια προβλήματα που υπάρχουν στην προσπάθεια της κατανόησης της ΑΟΡΑΤΗΣ και ΑΫΛΗΣ φύσης της ψυχής μας, ξεκινάει την πολύτιμη διατριβή του, επισημαίνοντας πριν από οτιδήποτε άλλο ακριβώς αυτά τα προβλήματα.
Αξίζει τον κόπο, να δούμε τον τρόπο με τον οποίο επιχειρείται αυτή η πρώτη προσέγγιση στην ανάλυση του θέματος της ψυχής και η τεράστια σημασία αυτής της τόσο ιδιαίτερης γνώσης.

[402a] Τῶν καλῶν καὶ τιμίων τὴν εἴδησιν ὑπολαμβάνοντες,
Θα εξετάσουμε τώρα, όλα τα θέματα που έχουν την μέγιστη αξία και σχετίζονται με την τελειότητα,

μᾶλλον δ' ἑτέραν ἑτέρας
θέματα, τα οποία υπερβαίνουν κάθε άλλη γνώση.

ἢ κατ' ἀκρίβειαν
Είναι αυτά που έχουν την μεγαλύτερη σημασία για τον άνθρωπο,

ἢ τῷ βελτιόνων τε καὶ θαυμασιωτέρων εἶναι,
ή αλλιώς αυτά που ανήκουν στα πιο αξιοθαύμαστα θέματα του κόσμου και στα πιο ανώτερα.

δι' ἀμφότερα ταῦτα τὴν περὶ τῆς ψυχῆς ἱστορίαν εὐλόγως ἂν ἐν πρώτοις τιθείημεν.
Αυτά τα θέματα αφορούν την εξέλιξη της ψυχής, από την αρχική της εμφάνιση μέχρι σήμερα και είναι λογικό να θεωρούμε αυτό το θέμα από τα πρωτεύοντα που οφείλουμε να εξετάσουμε.
Άρα κατά τον Αριστοτέλη το πρώτο και σημαντικότερο θέμα με το οποίο θα πρέπει να ασχοληθεί ένας φιλόσοφος είναι χωρίς ίχνος αμφιβολίας,το θέμα της ψυχής.


δοκεῖ δὲ καὶ πρὸς ἀλήθειαν ἅπασαν ἡ γνῶσις αὐτῆς μεγάλα συμβάλλεσθαι,
Όπως φαίνεται, αυτή η γνώση του τρόπου λειτουργίας της ψυχής θα πρέπει να θεωρηθεί ότι συμβάλει κατεξοχήν στην αποκάλυψη της αλήθειας,

μάλιστα δὲ πρὸς τὴν φύσιν•
και μάλιστα της αλήθειας εκείνης, που αφορά στην λειτουργία του σύμπαντος.
ἔστι γὰρ οἷον ἀρχὴ τῶν ζῴων.
Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε, εξετάζοντας τον τρόπο που δημιουργήθηκαν όλοι οι ζώντες οργανισμοί.
Με την λέξη «ζώων», αναφέρεται σε ολόκληρο τον έμβιο κόσμο. Φυτά, ζώα και ανθρώπους.

ἐπιζητοῦμεν δὲ θεωρῆσαι καὶ γνῶναι τήν τε φύσιν αὐτῆς καὶ τὴν οὐσίαν,
Το ζητούμενο για μας, πρέπει να είναι να καταφέρουμε αρχικά να κατανοήσουμε και να αποκτήσουμε σωστή γνώση, ως προς την φυσιολογία των ζώντων οργανισμών, αλλά και τον τρόπο λειτουργίας της ψυχής τους.

εἶθ' ὅσα συμβέβηκε περὶ αὐτήν•
Κατόπιν, να εξετάσουμε όλα τα θέματα που έχουν σχέση με αυτές τις λειτουργίες.

ὧν τὰ μὲν ἴδια πάθη τῆς ψυχῆς εἶναι δοκεῖ,
Έτσι, καταρχήν θα εξετάσουμε αυτά που θεωρούμε τα ιδιαίτερα πάθη της ψυχής,
τὰ δὲ δι' ἐκείνην καὶ τοῖς ζῴοις ὑπάρχειν.
και μάλιστα εκείνα τα πάθη, που είναι κοινά σε όλους τους ζώντες οργανισμούς.

πάντῃ δὲ πάντως ἐστὶ τῶν χαλεπωτάτων λαβεῖν τινα πίστιν περὶ αὐτῆς.
Όπως είναι σε όλους γνωστό, το να σχηματίσει κανείς μια σωστή αντίληψη όσον αφορά το θέμα της ψυχής, είναι από τα δυσκολότερα θέματα που υπάρχουν.
καὶ γάρ, ὄντος κοινοῦ τοῦ ζητήματος καὶ πολλοῖς ἑτέροις,
Βεβαίως, αυτό το θέμα της εξέτασης της ψυχής, είναι ένα κοινό θέμα το οποίο συναντούμε συχνά στις διδασκαλίες πολλών άλλων φιλοσόφων,

λέγω δὲ τοῦ περὶ τὴν οὐσίαν καὶ τὸ τί ἐστι,
και αναφέρομαι βασικά στο πώς θα καταφέρουμε να βρούμε τις κατάλληλες λέξεις, για να αναλύσουμε της ουσίας της ψυχής

τάχ' ἄν τῳ δόξειε μία τις εἶναι μέθοδος κατὰ πάντων περὶ ὧν βουλόμεθα γνῶναι τὴν οὐσίαν,
όπως επίσης και να εξετάσουμε το αν θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει την άποψη ότι υπάρχει μία συγκεκριμένη μέθοδος, βάσει της οποίας θα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε την έννοια της ψυχής, όπως συμβαίνει και με όλα τα θέματα για τα οποία ζητούμε να ανακαλύψουμε το βαθύτερο νόημά τους,

ὥσπερ καὶ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς ἰδίων ἀπόδειξις,
όπως έχει αποδειχθεί μέχρι τώρα, με τον τρόπο που συνηθίζουμε να αποδεικνύουμε όλα τα ιδιαίτερα θέματα.

ὥστε ζητητέον ἂν εἴη τὴν μέθοδον ταύτην•
Έτσι λοιπόν, θα πρέπει να πούμε ότι αυτό που μας ζητείται είναι και στην περίπτωση αυτή, να ανακαλύψουμε την ενδεδειγμένη μέθοδο, που θα μας επιτρέψει να προσεγγίσουμε την έννοια της ψυχής.

εἰ δὲ μὴ ἔστι μία τις καὶ κοινὴ μέθοδος περὶ τὸ τί ἐστιν,
Εάν όμως θεωρήσουμε ότι δεν υπάρχει μία κοινή και μοναδική μέθοδος την οποία θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε,
ἔτι χαλεπώτερον γίνεται τὸ πραγματευθῆναι•
τότε η μελέτη μας θα καταλήξει να εξελιχθεί σε μια πολύ δυσκολότερη προσπάθεια.
δεήσει γὰρ λαβεῖν περὶ ἕκαστον τίς ὁ τρόπος,
Διότι, θα έπρεπε, ο κάθε ένας που λαμβάνει μέρος σε αυτήν την έρευνα, να χρησιμοποιήσει καταρχήν τον δικό του τρόπο που θα προσεγγίσει την έννοια της ψυχής,

ἐὰν δὲ φανερὸν ᾖ πότερον ἀπόδειξίς ἐστιν ἢ διαίρεσις ἢ καί τις ἄλλη μέθοδος,
και αν αυτός ο τρόπος αποδειχθεί ότι είναι σωστός, θα πρέπει να παρουσιαστεί η απόδειξη, διαφορετικά θα έπρεπε να εξεταστεί άλλη μέθοδος και να επιμεριστεί το αντικείμενο της έρευνας σε πολλές μεθόδους.

ἔτι πολλὰς ἀπορίας ἔχει καὶ πλάνας,
Έτσι όμως, θα δημιουργηθούν πολλές απορίες και πολλές λανθασμένες εντυπώσεις,
ἐκ τίνων δεῖ ζητεῖν•
και δεν θα γνωρίζει κανείς ποια από όλες αυτές τις απόψεις θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη του.

ἄλλαι γὰρ ἄλλων ἀρχαί,
Και βεβαίως ο κάθε ερευνητής, θα ξεκινάει από τις δικές του διαφορετικές θεωρίες.
καθάπερ ἀριθμῶν καὶ ἐπιπέδων.
Αυτές οι πολλές θεωρίες, θα μπορούσαν να συγκριθούν με την ύπαρξη πολλών αριθμών, όπως και με την ύπαρξη πολλών επιπέδων που σχηματίζουν το ίδιο σώμα.
Δηλαδή ο Αριστοτέλης υποστηρίζει, ότι ως απαραίτητη προϋπόθεση στο θέμα της έρευνας και της ανάλυσης της ουσίας της ψυχής, θα πρέπει αρχικά να γίνει αποδεκτή από όλους τους φιλοσόφους, μία κοινή μέθοδος προσέγγισης και εργασίας, διαφορετικά τα αποτελέσματα των ερευνών θα είναι άπειρα χωρίς να μπορέσουμε ποτέ να βγάλουμε άκρη.

πρῶτον δ' ἴσως ἀναγκαῖον διελεῖν ἐν τίνι τῶν γενῶν καὶ τί ἐστι,
Καταρχήν λοιπόν, ίσως θα ήταν σκόπιμο να εξετάσουμε διεξοδικά σε ποιο από τα γένη θα μπορούσε να ανήκει η έννοια και η ουσία της ψυχής.
λέγω δὲ πότερον τόδε τι καὶ οὐσία ἢ ποιὸν ἢ ποσόν,
Αναφέρομαι σε ποια από όλες τις κατηγορίες θα έπρεπε να κατατάξουμε την ουσία της ψυχής, είτε από άποψη ποιότητας είτε από άποψη ποσότητας,

ἢ καί τις ἄλλη τῶν διαιρεθεισῶν κατηγοριῶν,
είτε ακόμα και αν θα μπορούσαμε να την κατατάξουμε σε κάποια άλλη διαφορετική κατηγορία.

ἔτι δὲ πότερον τῶν ἐν δυνάμει ὄντων ἢ μᾶλλον ἐντελέχειά τις•
Επιπλέον, θα έπρεπε να εξετάσουμε αν η ψυχή ανήκει στα εν δυνάμει όντα ή στα εντελεχεία όντα.

διαφέρει γὰρ οὔ τι [402b] μικρόν.
Διότι αυτές οι δύο κατηγορίες κάθε άλλο, παρά μικρή διαφορά έχουν μεταξύ τους...

Πηγή